In november 2015 startte Richa Kusuma Wati haar promotieonderzoek naar wilde orchideeën aan de Universiteit Leiden en Naturalis Biodiversity Center, in samenwerking met de Hortus Botanicus Leiden en de Kebun Raya Bogor, de botanische tuin van Bogor. Vandaag om kwart over elf verdedigt ze haar proefschrift genaamd ‘Systematics, epidermal defense and bioprospecting of wild orchids’. Niet in het openbaar ten overstaan van de oppositiecommissie in het Academiegebouw, maar vanuit haar huis in Indonesië, zoomend vanachter haar beeldscherm.
Passievoor orchideeën
Haar geboorteland is ook de plek waar Richa het laatste deel van haar promotieonderzoek heeft volbracht, en waar aanvankelijk haar passie voor orchideeën ontstond. “Na mijn master werkte ik als onderzoeker in de botanische tuin van Bogor, waar ik tijdens mijn werk de schoonheid van orchideeën ontdekte. De praktijk leerde me hoe lastig de planten te identificeren zijn wanneer ze niet bloeien, en die waarneming plante het zaadje voor mijn PhD-onderzoek.”
Belang van burgerwetenschap
In haar onderzoek bestudeerde Richa het geslacht Glomera, de minst bekende soort kettingorchideeën uit Indonesië, en ontwikkelde ze een informatieve en nuttige online interactieve identificatiesleutel (http://glomera.linnaeus.naturalis.nl). "Met de sleutel kun je soorten identificeren op basis van hun uiterlijke kenmerken, zoals via de stengels, bladeren en bloemen -indien aanwezig-, aangevuld met gegevens over geografische verspreiding en ecologie."
Via de tool wil Richa burgers en wetenschappers oproepen om samen te werken. “Burgers kunnen met hun mobiel foto’s maken van wilde orchideeën en ze direct identificeren. Dit is waardevolle data voor wetenschappers, zeker in een land zoals Indonesië waar het soms niet gemakkelijk is om naar bepaalde gebieden te reizen. Met de aanvullingen in bijvoorbeeld verspreidingsdata kunnen we een vollediger beeld krijgen van de zeldzaamheid van soorten en het uitsterven van die soorten voorkomen.”
De orchideeals medicijn
Richa gebruikte moleculaire stambomen om orchideeënsoorten met antibacteriële stoffen te vinden. “Vroeger werd gedacht dat alleen wilde orchideeën de antibacteriële stoffen bevatten, maar uit mijn onderzoek blijkt dat dit niet waar is. Ook orchideeën gekweekt in kassen bevatten de actieve stoffen. Bovendien zijn er twee soorten orchideeën waarvan hun extract als traditioneel medicijn gebruikt wordt tegen bronchitis. Ik zie de mogelijkheid dat deze stoffen ook bepaalde symptomen van COVID-19 kunnen verlichten.”
Orchideeën-expert
Richa is tevreden met het resultaat van haar onderzoek. “Ik ben erg blij met alle steun die ik heb gekregen van mijn begeleiders Prof. Dr. Erik Smets en Prof. Dr. Barbara Gravendeel, vrienden, familie en collega’s. Ik daagde mezelf flink uit tijdens mijn promotietraject: ik werd een trotse moeder van twee jongens en promoveerde, dus niets is onmogelijk!” Toch is haar promotieonderzoek nog maar het begin van haar carrière. “Ik blijf Indonesische orchideeënsoorten onderzoeken in de botanische tuin van Bogor. Ik wil mijn zoektocht voortzetten en uiteindelijk alle Indonesische orchideeën screenen op hun potentiële nuttige biologische stoffen. Het is veel werk, maar uiteindelijk hoop ik mezelf ‘orchideeën-expert’ te kunnen noemen en bij te kunnen dragen aan onderzoek naar de Indonesische orchideeën.''
Meerinformatie
De online identificatiesleutel voor het orchideeëngenus Glomera (inclusief Glossorhyncha) omvat in totaal 169 soorten, verspreid over Nieuw-Guinea, Papoea, Molukken tot Java, Vanuatu en de Filippijnen. Bekijk de identificatiesleutel
Lees meer over Richa haar onderzoek naar orchidee-extracten die helpen bij de strijd tegen microbiële infecties op
Nature Today