Tropische regenbossen zoals de Amazone en het Atlantische bos in Brazilië herbergen een schat aan biodiversiteit, maar naderen wereldwijd een kantelpunt. Nieuwe studies voorspellen een drastische achteruitgang van de bossen, die sneller gaat dan gedacht.
Bossenbeter begrijpen
Een internationaal team van onderzoekers, waaronder bomenexpert Hans ter Steege verbonden aan de Universiteit Utrecht en Naturalis Biodiversity Center, heeft inzichtelijk gemaakt wat de status is van tropische bossen wereldwijd. Ze hebben achterhaald welke boomsoorten je vindt in tropische regenwouden, wat hun verspreiding en verdeling is, en daar nieuwe berekeningen op losgelaten. De resultaten laten zien dat de tropische regenwouden wereldwijd sneller achteruit hollen dan eerst werd gedacht.
Tropische bossen zoals in Afrika, Amazonië en Zuidoost-Azië herbergen een schat aan biodiversiteit. Hoe kan dat? Een groot onderzoeksteam, waaronder Ter Steege, kwam tot de ontdekking dat al deze bossen voor de helft bestaan uit slechts een klein aantal algemene soorten. Hoewel de onderzoekers niet precies begrijpen hóe deze verdeling kon ontstaan, zorgt het er wel voor dat ze de soortenrijkdom van de bossen nu beter begrijpen, én kunnen beschermen.
Achteruitgang onderschat
En dat die bescherming hard nodig blijft bewijst een studie in Science waaraan Ter Steege heeft meegewerkt. Het onderzoek laat zien dat slechts 15% van het Atlantische regenbos in Brazilië nog bestaat. De rest is gekapt en beschadigd geraakt door de grote bevolkingsdruk en ontbossing die het land kent. “Hierdoor zijn meer dan 80% van de boomsoorten die uniek zijn voor het Atlantisch regenbos in Brazilië met uitsterven bedreigd”, vertelt hoofdonderzoeker Renato Lima, verbonden aan de Piracicaba-campus van de Universiteit van São Paulo en gastonderzoeker bij Naturalis.
Uniek aan hun berekeningen was dat ze hierin ook de populatiegrootte van de boomsoorten meenamen, waardoor ze ontdekten dat veel meer soorten bedreigd zijn dan eerst werd gedacht. “Bijna 5.000 boomsoorten die voorkomen in het Atlantische Regenbos zijn met uitsterven bedreigd”, vertelt Lima. “En onze prognoses suggereren dat dit ook voor andere locaties geldt.” Met de nieuwe rekenmodellen kan nu op grote schaal de mate van bedreiging van duizenden soorten tegelijk worden beoordeeld. Daarmee toont het team aan dat tussen de 35 en 50% van de boomsoorten op aarde door ontbossing wordt bedreigd.
De rekis eruit
Doordat er geen rekening is gehouden met toekomstige bedreigingen, zoals klimaatverandering, onderschatten de uitkomsten de werkelijke situatie. Doe je dat wel, dan zijn de cijfers nóg dramatischer. Dit bewijst een studie in Nature, die veranderingen in het Amazonegebied onderzocht. Het laat zien dat de rek eruit is bij de ooit zo veerkrachtige bossen van de Amazone, waardoor ze op een gevaarlijk kantelpunt dreigen te komen.
“We schatten dat in 2050 zo’n 10 tot 47% van de bossen in het Amazonegebied aan zo veel verstoringen is blootgesteld, dat het huidige ecosysteem in zal storten en de lokale klimaatverandering nog dramatischer toeneemt”, legt Ter Steege uit. “Het regenwoud zal dan veranderen in beschadigde stukjes bos waar voornamelijk een enkele soort domineert, zoals bamboe, of veranderen in een kale savanne van wit zand."
Halttoe roepen
De onderzoekers benadrukken met deze resultaten de noodzaak om op wereldwijde schaal de uitstoot van broeikasgassen en ontbossing te stoppen. Ter Steege: “Alleen zo kunnen we de opwarming van de aarde beperken en de achteruitgang van deze tropische regenwouden wereldwijd een halt toe roepen.”
Meer informatie,voor de redactie
- Neem voor inhoudelijke vragen contact op met onderzoeker Hans ter Steege, via hans.tersteege@naturalis.nl of +316 25164711.
- Neem voor algemene vragen contact op met communicatieadviseur bij Naturalis Amy van Nobelen, via amy.vannobelen@naturalis.nl of +316 23475744.
Een selectie aan foto’s is te vinden in deze persmap.
- Het onderzoek genaamd ‘Comprehensive conservation assessments reveal high extinction risks across Atlantic Forest trees’ is verschenen in Science, en hier te lezen. DOI: 10.1126/science.abq5099
- Het artikel genaamd ‘Critical transitions in the Amazon forest system’ is verschenen in Nature, en hier te lezen. DOI: 10.1038/s41586-023-06970-0
- De studie genaamd ‘Consistent patterns of common species across tropical tree communities’ is verschenen in Nature en hier te lezen. https://doi.org/10.1038/s41586-023-06820-z
De resultaten kwamen deels tot stand met data van het Amazon Tree Diversity Network, en een Marie Curie beurs aan Renato Lima, uitgevoerd bij Naturalis.