Eline (16 jaar) en Nikki (17 jaar) zijn twee enthousiaste middelbare scholieren uit Amsterdam.
En ze doen onderzoek naar oceaanverzuring en de samenstelling van algen in de Atlantische oceaan, met behulp van bioloog Katja Peijnenburg van Naturalis en UvA.
Hun reis zit er al weer op, maar het onderzoek gaat verder. Lees hieronder hoe ze het ervaren hebben.
Hoe kwamen jullie op het idee om dit onderzoek te gaan doen?
Eline: Op school was er een soort buitenlanddag, met allemaal kraampjes. Ik nam een foldertje mee van ‘de Wylde Swan’, een schip dat met leerlingen over de Atlantische oceaan reist. Pas veel later ontdekte ik het foldertje weer en dacht ik: “Gaaf!” Het plan voor het onderzoek is pas later gekomen.
Nikki: eigenlijk had ik nog nooit van de Wylde Swan gehoord tot Eline ermee kwam en ik wist al snel dat ik dat zo gaaf vond dat ik ook mee wilde doen!
Eline: Er wordt veel aandacht besteed aan de verandering van het klimaat en aan de negatieve gevolgen ervan. Dus dat speelde wel in ons hoofd. Bij aardrijkskunde kregen we een heel klein stukje over oceaanverzuring. We gingen er meer over lezen en het bleek een heel groot probleem, dat te weinig aandacht krijgt. Wij wilden daar verandering in brengen! We hebben eerst de website gemaakt. En via school heeft iemand ons met Katja Peijnenburg (Naturalis en UvA), onze wetenschappelijk mentor, in contact gebracht. Zij reageerde heel erg enthousiast op ons plan.
''We hebben het water verzameld, Ph metingen gedaan, temperatuur bepaald en veel zeewater gefilterd om later te analyseren. Het was ook de bedoeling om de doorzichtigheid van het water te meten, maar dit is helaas niet gelukt. Welke algen en de hoeveelheid chloroforyl en hoeveelheid nutriënten ze bevatten moeten we nog bepalen. Dan proberen we vragen te beantwoorden als: "Wat zegt de chlorofylbepaling? Gaan de samenstellingen van algen veranderen door verzuring?" In theorie zou je zeggen dat die samenstellingen gaan veranderen, maar of dat echt zo is gaan we bekijken als we het materiaal terug hebben om te analyseren.''
Vonden jullie het niet spannend?
Eline: Heel héél spannend! Maar toch ook heel aanlokkelijk. Juist omdat ik nog weinig avontuurlijks had gedaan tot nu toe. Nikki: Doodeng, grote stormen ofzo. Iedereen overtuigde me gelukkig dat het veilig zou zijn en dat het super gaaf zou zijn.
Eline: ik ben er zelf achter gekomen dat dit onderzoek bestond.
Konden jullie zomaar zo lang weg van school?
Nikki: Het was wel een uitdaging om het te combineren met school. We hebben enorme planningen gemaakt. Soms zaten het project en school elkaar een beetje in de weg, maar na heel wat plannen en schuiven is het ons toch gelukt om zowel het project voor elkaar te krijgen als school bij te houden.
Wat is ‘de Wylde Swan’?
De Wylde Swan (de bootreis) in een organisatie op zichzelf die leerlingen meeneemt op reis. Aan boord leren de leerlingen zeilen en onder andere leiderschap, maar er waren ook toepasselijke centrale lessen die dan bijvoorbeeld over sterrenkunde gingen. Dat deden we dan in de avond op het dek onder de grootste sterrenhemel die je je maar kan voorstellen. Er waren veel scholieren van onze leeftijd die meegingen.
Eline: Maar wij waren de enigen die een onderzoek deden, de rest deed het alleen voor de reis.
Hoe was het aan boord?
Eline: Heel leuk, we hebben heel veel vrienden gemaakt. Aan boord krijg je met iedereen een hele speciale band, want eigenlijk alleen met je gezin ben je voor zo een lange tijd continu samen. Uiteindelijk waren we dan ook een grote familie.
Nikki: We hebben laatst ook een reünie gehad, het was super om iedereen weer te zien. We hebben vrienden voor het leven gemaakt, heel gaaf!
Is het geen mannen-wereld?
Nikki: Nee, er waren juist veel meiden. Zowel bij de leerlingen als crew.
Het was wel zwaar, maar we hebben veel aanmoediging gehad. Vrienden die zeiden: dat zou ik zelf nooit doen. Maar ze hadden wel vertrouwen in mij.
Foto's: Slapen in een grot op Saint Lucia en scheikundeles aan boord.
Had je verwacht dat het zo zou zijn aan boord?
Eline: Ik had vrijwel geen verwachtingen. We hadden ons het hele jaar gefocust op onderzoek doen en geld ophalen. We hadden helemaal geen tijd gehad om over het leven aan boord na te denken. Daardoor stapten we er blanco in. De andere kinderen waren stomverbaasd, zij waren al maanden aan het dagdromen. Maar het maakte het voor ons eigenlijk heel leuk. Alles was een verrassing!
Wat heeft het meeste indruk gemaakt?
Nikki: Het gaafste vond ik de dolfijnen. Ze waren er bijna elke avond, ze gaven een hele show voor ons weg. Ze zwommen mee met het schip en sprongen vaak tegelijkertijd op. En 's nachts waren er prachtige sterrenhemels die nooit verveelden!
Eline: Tijdens de pauze zaten we altijd op het dek schoolopdrachten te maken, dan kwamen er telkens walvissen om ons aan te moedigen. En natuurlijk de prachtige zonsondergangen! Elke avond konden we weer genieten van een prachtig uitzicht. Drie weken alleen maar water zien is best relaxed; je krijgt bijna het gevoel alleen op de wereld te zijn met het schip.
Wat is het naarste dat jullie gezien hebben?
Eline: Een vriendin was gaan snorkelen en had een zeeschildpad gezien met waarschijnlijk een plastic touw om z'n nek. En bij het rif van Tobago: door de aanleg van een nieuwe weg waren er modderstromen veroorzaakt. Het koraal was duidelijk niet meer gezond.
We hebben daar gesproken met twee Nederlandse meiden. Zij wonen al lang in het buitenland en zien daar al lang negatieve verschijnselen. Ze vonden het heel goed om te horen dat dit nieuws ook Nederland bereikt heeft.
Eline: Maar: Plastic soep is niet zo visueel als ik had verwacht. We hebben verder geen plastic gezien op de oceaan. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat het geen probleem is, de plastic deeltjes zijn alleen veel kleiner dan ze op tv laten zien.
Welke metingen deden jullie aan boord?
We hebben het water verzameld, Ph metingen gedaan, temperatuur bepaald en veel zeewater gefilterd om later te analyseren. Het was ook de bedoeling om de doorzichtigheid van het water te meten, maar dit is helaas niet gelukt. Welke algen en de hoeveelheid chloroforyl en hoeveelheid nutriënten ze bevatten moeten we nog bepalen. Dan proberen we vragen te beantwoorden als: "Wat zegt de chlorofylbepaling? Gaan de samenstellingen van algen veranderen door verzuring?" In theorie zou je zeggen dat die samenstellingen gaan veranderen, maar of dat echt zo is gaan we bekijken als we het materiaal terug hebben om te analyseren.
Hebben jullie al resultaten?
Nee, nog niet echt, want ons materiaal is nog niet aan land. De algenfiltertjes die we verzameld hebben moeten we onder de microscoop onderzoeken, maar die liggen nog gekoeld aan boord. We wilden ze wel meenemen, maar ze konden niet op de juiste temperatuur met het vliegtuig vervoerd worden. We gaan ook lesgeven op een basisschool en aan de site werken. Metingen bekijken, grafieken maken, verslag schrijven. Maar tijdens het doen van de metingen keken we natuurlijk al wel nieuwsgierig of ze verschilden van de eerdere metingen. We zagen wel kleine verschillen. Een baai is bijvoorbeeld zuurder dan de vrije oceaan.
Maar je moet wel opletten, want de PH-waarde fluctueert gedurende de dag, dus je moet elke dag op hetzelfde moment meten. Wij hadden daarvoor 8 uur ‘s ochtends gekozen.
We moeten nog gaan studeren op de algen. Het wordt nog best een kluif, om het verschil te zien tussen de silicaat algen en de calcificerende algen. Gelukkig kunnen we dit onderzoek ook als profielwerkstuk gebruiken.
Ging het onderzoek doen zoals jullie hadden verwacht?
Nikki: Sommige dingen hadden we verwacht dat het makkelijker zou zijn. We hebben bijvoorbeeld veel meer voorbereidingen moeten treffen dan verwacht.
Eline: De Ph-meter bijvoorbeeld! Dat is nog niet niks, pffffff, die moet je echt onder de knie krijgen. Wij dachten: “Het is een apparaat, hoe moeilijk kan het zijn? Je zet hem aan en leest hem af toch?”
Twijfelden jullie niet of jullie het konden?
Nikki: Nee, daar twijfelden we niet aan. Behalve dan het geld ophalen: is best wel veel geld. We vroegen ons af of mensen wel betrokken genoeg zijn bij het klimaat om ons te sponsoren.
Eline: En natuurlijk dat moment met die Ph-meter! We dachten: “Verdorie, kunnen we dat wel?” Sommige leraren moesten erom lachen en zeiden: “Good luck meiden!”
Hebben jullie veel hulp gehad van dr. Katja Peijnenburg?
Eline: Jazeker! Katja helpt op ons zoveel verschillende manieren, echt geweldig. Ze heeft ons geholpen met kennis vergaren aan het begin van het project, ze zorgde voor een voorbereidende tocht op een onderzoeksboot op het Markermeer, we konden apparaten lenen, ze leverde een kritische wetenschappelijke kijk op ons werk, teveel om op te noemen!
Als je deze reis nog een keer zou doen, zou je dan iets anders doen?
Eline: Absoluut niet! Ik zou het zo nog een keer doen, en nóg een keer!
Hoe zien jullie de toekomst van ons klimaat voor je?
Eline: “Zoals we nu bezig zijn gaat het absoluut niet beter worden. Ik zie het toch niet pessimistisch in, want er zijn veel mensen Ook al zijn het beginsels, ik denk toch echt wel dat het kan.
Nikki: De meeste mensen weten dat er problemen zijn, en houden rekening mee, maar de technologie wordt ook steeds beter en daar vertrouw ik ook wel op.”
Hoe voelt het om bij te dragen aan de toekomst van de oceanen?
Nikki: Ik hoop dat we een bijdrage hebben kunnen leveren. Maar hiermee stopt het niet, we willen blijven doorgaan. Een grote bijdrage leveren zou top zijn! Helemaal geweldig om ook les te geven aan de nieuwe generatie: aanleren dat het niet heel top gaat met de wereld zodat er ook echt veranderingen komen.
Willen jullie nu ook onderzoeker worden?
Beiden: Nog geen flauw idee! Dat laten we nog in het midden.
Wat houdt verzuring van de oceanen in?
De zee wordt al jaren zuurder. In de afgelopen eeuwen is dit een constante fluctuatie geweest, maar de afgelopen decennia is er een harde stijging gemeten. Dit komt door het extra CO2 in de lucht dat door mensen is veroorzaakt. Een direct gevolg hiervan is de afbraak van calcificerende organismen. Op dit moment zijn de gevolgen al zichtbaar in koralen en zeer kleine schelpdieren. Het skelet of de schelpen van de dieren worden aangetast.
Door de industriële revolutie is er een verhoogde concentratie koolstofdioxide (CO₂) in de atmosfeer. Dit gaat nog steeds in stijgende lijn door. De oceanen hebben tot nu toe rond de 30% van de koolstofdioxide opgenomen in hun wateren. Koolstofdioxide reageert met grote hoeveelheden water. Hierdoor ontstaat diwaterstofcarbonaat (H₂CO₃). Dit valt weer uit elkaar in H+ + HCO₃. Een afzonderlijk waterstofdeeltje wordt ook wel een proton genoemd en dit is zuur. Als de concentratie protonen dus verhoogt zal de oceaan een lagere pH-waarde krijgen. Calcificerende organismen zullen in een minder basische oceaan sneller oplossen en meer moeite hebben om hun skelet te maken. Dit komt doordat het kalk in de uitwendige kalkskeletten van de organismen reageert met het zuur, het lost bij wijze van spreken op.
Meer koolstofdioxide in het water heeft over het algemeen een positief effect op de algengroei. Algen maken gebruik van fotosynthese, dit is een proces waarbij planten met behulp van zonlicht en koolstofdioxide zuurstof en voedingsstoffen maken. Deze zuurstof laten ze weer vrij en zo komt er veel zuurstof in de oceaan en in de lucht. Het fytoplankton zorgt voor minstens 50% van de fotosynthese op aarde, maar een groot deel van deze algen kan niet tegen zuur. Dit zou betekenen dat er op den duur veel minder zuurstof in de lucht zal zijn. Een uitzondering hierop zijn kiezelwieren (diatomeeën). Door het silicaat in hun skelet overleven ze wel in het zuur. Uiteindelijk zullen hierdoor de kiezelwieren het ecosysteem drastisch veranderen door als een soort onkruid het koraal te verstikken.
Veel ‘populaire’ milieuproblemen zijn bekend doordat het probleem goed waarneembaar is. Neem bijvoorbeeld de plastic soep; al het plastic in de oceaan is zichtbaar en daardoor is het makkelijker om er een beeld bij te schetsen. Ons doel is om oceaanverzuring te visualiseren. Wij denken dat we door het probleem in beeld te brengen mensen echt kunnen laten zien hoe een groot probleem oceaanverzuring eigenlijk is.
Mede mogelijk gemaakt door het Prins Bernhard Cultuurfonds