Al eeuwenlang verbouwen de Marrons, afstammelingen van gevluchte tot slaaf gemaakte Afrikanen, rijst in de binnenlanden van Suriname en Frans-Guyana. Promovendus Nicholaas Pinas onderzocht de herkomst en variatie van deze rijst. De variëteiten weerspiegelen niet alleen het verleden, ze vertellen ons ook meer over hoe we klimaatbestendig rijst kunnen verbouwen.
WieWat Waar
Vier jaar geleden begon Nicholaas Pinas aan zijn promotieonderzoek aan Naturalis Biodiversity Center en Wageningen University & Research (WUR). Hij onderzocht rijst van de Marrons en keek daarbij naar de herkomst en variatie. Zijn onderzoek vormde een waardevol inzicht in de rijke geschiedenis van zijn eigen voorouders en het klimaatbestendig verbouwen van rijst. Vandaag, op woensdag 30 april om 15.30 uur, verdedigt Nicholaas zijn proefschrift, getiteld ‘More than a Grain: Traditional Rice Cultivation in Maroon communities in Suriname and French Guiana’. Zijn verdediging wordt live gestreamd vanuit het Auditorium van WUR.
Marronroots
Nicholaas zijn onderzoek richtte zich op rijst die in het bezit is van de Marrons. Marrons zijn afstammelingen van Afrikanen die door slavenhalers onder dwang naar Suriname zijn gebracht. De Marrons bevrijdden zichzelf uit de slavernij en vestigden zich in het binnenland van Suriname en Frans-Guyana, waar zij tot op de dag van vandaag in stamverband leven. “Om zichzelf te kunnen blijven voorzien van voedsel, smokkelden zij op hun vlucht rijstzaden mee”, vult Nicholaas aan.
Nicholaas, zelf een afstammeling van de Marrons, is afkomstig uit de Okanisi stam. Echter, hij groeide voor een groot deel van zijn jeugd op in de hoofdstad van Suriname, Paramaribo. “Ik wist niet veel over rijst ondanks dat ik Marron ben”, vult Nicholaas aan. Toch vormde zijn Marron roots een aanleiding tot zijn promotieonderzoek. “Ik heb in mijn jeugd wel eens rijst geoogst met mijn familie. Deze herinneringen gaven mij de motivatie om meer te weten te komen over de rijst die mijn voorouders hier mee naartoe genomen hebben.”
Verhalenvan voorouders
Van zijn vier jaar durende promotieonderzoek heeft Nicholaas zo’n anderhalf jaar in Suriname doorgebracht. Hij interviewde Marron-vrouwen uit vier verschillende stammen, zowel in Suriname als in Frans-Guyana, dat vanaf Suriname goed te bereizen is. “Ik heb interviews afgelegd met 106 verschillende vrouwen”, vertelt Nicholaas. “Ik vroeg ze waar hun rijst volgens hen vandaan komt, hoeveel verschillende variëteiten ze bezitten, hoe ze deze onderscheiden en waar ze deze planten.”
Voor de Marrons is rijst verbouwen van oudsher een vrouwentaak. "Er worden nog steeds liederen gezongen over vrouwen die rijstzaden hebben meegenomen”, legt Nicholaas uit. De vrouwen kennen de geschiedenis van hun voorouders goed. “Hun verhalen maakten kenbaar dat hun voorouders de rijst uit West-Afrika zouden hebben meegenomen.”
Genetisch analysenaar herkomst en variatie
Naast de informatie die hij tijdens zijn interviews verzamelde, nam Nicholaas ook materiaal mee voor genetische analyse. “Soms nam ik de bladeren van de rijstplanten mee, maar meestal verzamelde ik de zaden", vertelt hij. Op basis van de verhalen van de Marron-vrouwen dacht hij ongeveer 350 verschillende rijstvariëteiten te hebben verzameld.
Eenmaal aangekomen in Nederland werd het DNA van de rijst geanalyseerd door dr. Marieke van de Loosdrecht. Ze vergeleek het genetisch materiaal met de gegevens van rijstvariëteiten uit een internationale databank. Een deel bleek inderdaad verwant aan rijst uit West-Afrika, wat de verhalen van de Marron-vrouwen bevestigde. Echter, een ander groot deel bleek genetisch verwant te zijn aan variëteiten uit Indonesië. “Vermoedelijk meegebracht door immigranten die na de afschaffing van de slavernij naar Suriname kwamen”, vult Nicholaas aan. Een klein deel van de variëteiten bleek oorspronkelijk afkomstig uit Noord-Amerika. “Begin 20e eeuw werd er rijst geïmporteerd uit de Verenigde Staten naar Suriname”, licht Nicholaas toe.
Klimaatbestendige landbouw
Vandaag de dag wordt de wereldwijde rijstmarkt gedomineerd door een beperkt aantal commerciële variëteiten die onder zeer specifieke omstandigheden hoge opbrengsten leveren. Dit gaat niet zonder risico. In een wereld met een steeds sneller veranderend klimaat met onverwachte weersomstandigheden liggen mislukte oogsten op de loer. Het bezitten van meerdere rijstvariëteiten kan hierbij mogelijk een oplossing bieden.
“De Marrons verbouwen veel verschillende rijstvariëteiten. Een van de Marron-vrouwen had maar liefst 20 verschillende variëteiten in haar bezit”, legt Nicholaas uit. “Sommige variëteiten doen het goed bij droogte, andere beter bij vochtige omstandigheden. We hebben voor het gemak onderscheid gemaakt tussen sunlovers of waterlovers”, voegt hij eraan toe. Door zowel sunlovers als waterlovers te planten verzekeren de Marrons zich, onafhankelijk van de weersomstandigheden, van een goede oogst. “De manier waarop de Marrons hun rijst verbouwen is klimaatbestendig. Daar kunnen we wereldwijd veel van leren”, aldus Nicholaas.
Toekomstplannen
“Ik kijk terug op een interessant leertraject. Ik heb de afgelopen vier jaar veel geleerd over de geschiedenis van mijn voorouders en hun manier van rijstverbouwing", vertelt Nicholaas. Maar de promovendus is al bezig met het maken van toekomstplannen. “Ik heb gesolliciteerd bij het International Potato Center in Peru”, licht hij toe. “Hier kan ik mogelijk onderzoek doen naar taro.” Taro is een tropische knol en vormt een belangrijke voedselbron voor de Marrons. “Ik hoop met dit onderzoek nog meer te leren over hoe de Marrons omgaan met hun voedselbronnen”, vult Nicholaas aan. Kortom, een veelbelovende kans voor Nicholaas om zijn interesse in de Marrons en hun rijke geschiedenis verder uit te diepen.
