De collectie van Eugène Dubois was onderdeel van de rijkscollectie bij Naturalis. De verzameling bestaat uit vele tienduizenden fossielen, waaronder een schedelkapje van een soort die toen het gevonden werd nog niemand kende: Homo erectus. Het wetenschappelijke en culturele belang van deze collectie is zeer groot. Op 26 september 2025 besloot de Nederlandse overheid dat de hele collectie-Dubois teruggaat naar Indonesië.
Eugène Dubois
Eugène Dubois (1858-1940) was een Nederlandse wetenschapper die gefascineerd was door fossielen. Darwins evolutietheorie was nog kersvers toen hij volwassen werd, en hij ging op zoek naar de evolutionaire afstamming van de mens. Hij trok naar Java om daar te zoeken naar bewijs. Hij kwam terug naar Nederland met een enorme lading fossielen. De Nederlandse staat bracht die in beheer bij Naturalis.
De collectie van Dubois
De Dubois-collectie bestaat uit zo’n dertigduizend objecten. Dat zijn vrijwel allemaal fossielen en die zijn voor een groot gedeelte afkomstig uit Indonesië. Deze fossielen spelen nog steeds een grote rol in de wetenschap. In de collectie bevinden zich meerdere Homo erectus-fossielen, waaronder de kies, het dijbeen en het schedelkapje dat Dubois gebruikte voor zijn soortbeschrijving van de Homo erectus. Er is ook een schelp met mysterieuze krassen erin. Was Homo erectus een kunstenaar? Recent onderzoek waarin Indonesische onderzoekers en Naturalis-medewerkers samenwerkten, suggereert overigens dat het nog maar de vraag is of kies en dijbeen wel écht van een H. erectus zijn. Onderzoek en collectie zijn nauw verweven bij instellingen als Naturalis, en blijven voortdurend nieuwe inzichten opleveren.
Teruggave-verzoek
In 2022 opende Nederland de deur voor de teruggave van Nederlandse “roofkunst” uit de voormalige koloniën. Een externe commissie werd ingesteld om de teruggaveverzoeken te beoordelen. In 2025 kwam het oordeel: de Dubois-collectie moest terug. Dat het drie jaar wachten was op dit advies, is het gevolg van buitengewoon grondig onderzoek, waaronder een herkomstonderzoek door Naturalis zelf.
Lees hier het Statement van Naturalis
Het advies en de achterliggende onderzoeken zijn openbaar
De toekomstsamen verder
De afgelopen tijd heeft Naturalis meerdere keren met de Indonesische regering gesproken. Die gesprekken gaan over veel meer dan over het overdragen van collectie. Ze gaan ook over samenwerking op wetenschappelijk en cultureel gebied. We streven allebei naar een samenwerking tussen onze landen op een manier waarbij onze gedeelde geschiedenis wordt erkend en geen beletsel meer vormt om samen naar de toekomst te kijken en samen onderzoek te doen. De afgelopen decennia werken de onderzoekers van Naturalis al schouder aan schouder samen met Indonesische onderzoekers. Het is van groot belang om die wetenschappelijke samenwerking niet alleen voor te zetten, maar ook uit te breiden rond de collectie Dubois, die daarvoor geweldige kansen biedt.
